Goed en kwaad zijn absolute begrippen in mijn perceptie. Maar wat in een concrete situatie goed is en wat slecht, is niet altijd zo eenvoudig vast te stellen; de opvattingen daarover kunnen aanzienlijk verschillen. Wie, zoals ik, niet gelooft in God of gebod, maar meent dat hij zelf, autonoom, moet oordelen over goed en kwaad, heeft maar één leidraad: zijn geweten.
De roman De wereldverzamelaar van Ilija Trojanow ontleent zijn inspiratie aan het leven van de negentiende-eeuwse Britse officier en wereldreiziger Richard Francis Burton. Die heeft het volgende gedichtje geschreven, dat mij sterk aanspreekt:
Do what thy manhood bids thee to,
From none but self expect applause:
He noblest lives and noblest dies
Who makes and keeps his self-made laws.
Frank, dat boek heet De wereldverzamelaar, niet De wereldverbeteraar – mijn fout. Zou je het kunnen verbeteren?
Wie wel in een god gelooft, kan en zal nog steeds het eigen geweten laten spreken. Ook gelovigen hebben een geweten waar zij al dan niet naar handelen. Net als ongelovigen dus.
Vast wel, Ineke. Maar gelovigen laten hun geweten vaak sturen door de voorschriften van hun geloof. Ze zijn heteronoom, niet autonoom.
Mensen die niet gelovig zijn, laten hun geweten vaak sturen door de voorschriften van de wet en de gemeenschap waarvan de deel uitmaken. Net als gelovigen dus. In feite is daar geen verschil tussen. In beide gevallen heteronoom.
‘Wie, zoals ik, niet gelooft in God of gebod, maar meent dat hij zelf, autonoom, moet oordelen over goed en kwaad, heeft maar één leidraad: zijn geweten.’
Geen speld tussen te krijgen.
@Ineke Wolf. Dat is waar. Ook ongelovigen zijn vaak heteronoom. Maar ik pleit dus(met Burton) voor autonomie.
We waren er even helemaal weg van maar ik heb het aangepast
Verder: is werkelijke autonomie wel mogelijk? Je wordt hoe dan ook gevormd door je omgeving lijkt me.
@Bob Dank! Ja, autonomie blijft een ideaal, the unreachable star, waard om na te streven.